پرجمعیت‌ترین شهر، پایتخت و واحد فدرالی روسیه است. این شهر از مهمترین مراکز سیاسی، اقتصادی، مذهبی، تاریخی، مالی، آموزشی و ترابری فدراسیون روسیه و اروپا محسوب شده و با ۱۱ میلیون و ۵۰۳ هزار نفر جمعیت در سرشماری سال ۲۰۱۰ پرجمعیت‌ترین شهر قاره اروپا و ششمین شهر پرجمعیت دنیاست. این شهر در کنار رودخانه مسکو و در ناحیه مرکزی فدرالی در روسیه اروپایی واقع شده‌است. کاخ کرملین، قلعه‌ای باستانی در این شهر است که محل زندگی رئیس‌جمهور روسیه و استقرار قوه مجریه این کشور است. این شهر در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیز پایتخت آن کشور بود.
چهار فرودگاه بین‌المللی، نه ایستگاه راه‌آهن و مترو مسکو که یکی از عمیق‌ترین تونل‌های دنیاست، در این شهر قرار دارد. مترو مسکو با ۱۸۵ ایستگاه پس از مترو توکیو بیشترین مسافران را در بین سیستم‌های مترو دنیا دارد.
کلان‌شهر مسکو از نظر دارا بودن مؤسسات علمی، ورزشی و آموزشی از رتبه خوبی در سطح جهان برخوردار است، به طوری که بیشترین امکانات ورزشی را در کل جهان به خود اختصاص داده‌است. این شهر دارای یک مجتمع حمل و نقل بین‌المللی به نام «متروی مسکو» است که بزرگ‌ترین شرکت تولید واگن‌های مترو در جهان است.این شهر به نام رودخانه مسکو نامیده شده‌است. در روسی قدیم به آن گراد مسکووْ) یعنی شهر کنار [رود] مسکو می‌گفتند. نخستین اشاره به نام این شهر در سال ۱۱۴۷ دیده می‌شود زمانی که یوری دالگاروکی شاهزاده ناوگورود-سورسکی را با این جملات فراخواند: «ای برادر، نزد من آی، به مسکو.
۹ سال بعد، در سال ۱۱۵۶، شاهزاده یوری دالگاروکی روستوف دستور ساخت یک دیوار چوبی، یعنی کرملین را داد، دیواری که شهر تازه‌بنیاد را محصور می‌ساخت و پس از آن چندین بار نیازمند بازسازی شد.
طی حملات سال‌های ۱۲۳۷-۱۲۳۸، مغولان این شهر را سوزانده و با خاک یکسان کرده و ساکنانش را کشتند. در دوران پس از آن، مسکو بازسازی شد و در ۱۳۲۷ پایتخت امیرنشین مستقل ولادیمیر-سوزدال گشت. موقعیت مطلوب آن بر سرچشمه رودخانه ولگا به توسعه پایدار آن کمک کرد و رفته‌رفته این شهر به یک امیرنشین باثبات و مرفه، به نام دوک‌نشین اعظم مسکو تبدیل شد و طی سال‌های پیاپی شمار زیادی از پناهندگان را از سراسر روسیه جذب کرد.
در حکومت ایوان یکم، مسکو جایگزین شهر تِوِر به عنوان مرکز سیاسی ولادیمیر سوزدال شد و تبدیل به تنها مرکز گردآوری باج و خراج برای زمامداران مغول و تاتار گشت. ایوان با پرداخت سهمی بالا، موفق به کسب یک امتیاز مهم از خان شد که بر اساس آن مسکو بر خلاف امیرنشین‌های دیگر، در میان پسرانش تقسیم نشد، بلکه دست‌نخورده به فرزند ارشد او رسید.
با گذر زمان مخالفت مسکو علیه سلطه خارجی افزایش یافت و در سال ۱۳۸۰، شاهزاده دیمیتری دانسکای سپاه متحدی از روس‌ها را در نبرد کولیکوو علیه تارتارها رهبری کرد و به پیروزی رسید. با این حال این نبرد، تعیین‌کننده نبود و تنها دو سال بعد از آن، مسکو زیر پای لشکریان تختامیش لگدمال شد. سرانجام ایوان سوم، در سال ۱۴۸۰ روس‌ها را از یوغ تاتارها آزاد کرد و مسکو را تبدیل به مرکز قدرت در روسیه نمود. تحت حکومت ایوان سوم این شهر پایتخت یک امپراتوری گسترده شد که در نهایت زمانی همه روسیه امروزی و سرزمین‌های دیگر را در بر گرفت.
در سال ۱۵۷۱ تاتارهای کریمه به مسکو حمله کردند و همه چیز، به‌جز کرملین را سوزاندند.کلیسای جامع در میدان سرخ، مسکو روسیه است که به دستور ایوان مخوف ساخته شد. این کلیسا در مرکز مسکو قرار داشت و بلندترین بنای مسکو تا سال ۱۶۰۰ به شمار می‌رفت.سازه اصلی «کلیسای تثلیث» و بعدها «کلیسای جامع تثلیث» است که هشت کلیسای دیگر دور آن هستند و کلیسای دهم نیز در سال ۱۵۸۸ ساخته شد.به عنوان قربانی سکولاریزم دولت شوروی این بنا در سال ۱۹۲۹ به طور کامل تبدیل به موزه شد. از سال ۱۹۹۰ این بنا به همراه کرملین و میدان سرخ به عنوان یکی از میراث‌های جهانی یونسکو شناخته شد.
گفته می‌شود که ایوان مخوف، چنان تحت تاثیر معماری کلیسای جامع سنت باسیل قرار گرفته‌بود که دستور داد تا چشم‌های معمار آن، پوستنیک یاکلووف را کور کنند تا دیگر نتواند بنایی به آن زیبایی طراحی کند، تا روزی رقیب این سازه نگردد. ابعاد این بنای زیبا ۵۰ در ۴۰ متر است.
